نگاهی به سریال فرات؛ آزمون ایمان در بستر اخلاق

در این گزارش مجموعه تلویزیونی «فرات» به کارگردانی مازیار میری بررسی شده است.

سریال «فرات»به کارگردانی"مازیار میری"، از آن دست سریال های مناسبتی و محرمی است که با بهره گیری از مفاهیم، ارزش ها و انگاره هایی نهفته در واقعه عاشورا و قصه کربلا برای صورت بندی درام و روایت داستان خود استفاده می کند. با این ساختار که مفاهیم و اعتقادات عاشورایی بیشتر در مناسبات اخلاقی و انسانی شخصیت های قصه بازتولید می شود، مفاهیمی مثل گذشت و ایثار، حق طلبی و زیر بار ظلم نرفتن و در نهایت اینکه چگونه می توان امروز با تکیه بر پیام های عاشورایی، استقلال و آزادگی خود را حفظ کرد و حسین گونه زیست؟ بر این اساس قصه فرات را باید در دو لایه ظاهری و باطنی فهم کرد. لایه ظاهری همان قصه دو رفیق قدیمی است که دچار چالش می شوند و لایه درونی، مفاهیم و ارزش های اخلاقی برساخته از آن است که با ارجاع به فلسفه عاشورا و کربلا صورت بندی می شود.

داستان فرات درباره دو دوست قدیمی به نام حاج ابراهیم (زنجان پور) و حاج کاظم (پور شیرازی) است که با هم فامیل هم هستند و آنقدر دوستی آن ها ریشه دار است که حمید، پسر حاج ابراهیم ، نرگس، دخترحاج کاظم که دایی اش هم هست را به همسری انتخاب کرده است و داستان فرات از جایی آغاز می شود که مریم دختر حاج ابراهیم مَحرم علی، پسر حاج کاظم می شود. این دو دوست به صورت شراکتی کارخانه تولید رنگ هم دارند . کارخانه ای که ابتدا کارگاهی کوچک بوده و 20 سال پیش هم بر اثر یک آتش سوزی، سوخته و نابود شده است.اما رخدادی سبب می شود تا ماجرای آتش سوزی و دلایل آن که موجب شده حاج ابراهیم راهی زندان شود، آتش زیر خاکستر ذهن حاج ابراهیم را شعله ور کند و او به یک باره تصمیم بگیرد که دوستی و قوم و خویشی خود را با حاج کاظم تمام کند. هر چند همسرش، خواهر حاج کاظم است و با دیدن اختلافات آنها اذیت می شود و همواره از شوهرش می خواهد، بر کینه قدیمی پافشاری نکند. در واقع نقطه ثقل درام در همین وضعیت اخلاقی پیچیده است که دوستی و معرفت و مرام را در آوردگاه انسانی محک می زند.

 قصه فرات، قصه صبوری و گذشت و ایثار است و آزمودن ایمان در میدان اخلاق. آزمونی دشوار که در میدان عمل، ادعای ایمان را می سنجد و وزن و عمق آن را اندازه گیری می کند. ضمن اینکه محل این آزمون درون خانواده و مناسبات خانوادگی است که باورها با تعلقات عاطفی چنان درهم تنیده است که در وسوسه نفسانی و شیطانی دمیده و انسان را در نبرد سختی بین نان و ایمان قرار می دهد.

بیشتر بخوانید

نگاهی تحلیلی به سریال «فرات»

نقشه حامد برای خواهرش مریم

پخش قسمت اول سریال فرات از امروز

حاج ابراهیم بین مصلحت و معرفت می ماند تا میان آنها یکی را انتخاب کند و اینجاست که صداقت و سلامت دوستی ها و محبت ها محک می خورد و چند مرده حلاج بودن ها روشن می شود.

بدون شک بازی خوب و تاثیرگذار اکبر زنجانپور و حسن پورشیرازی که در یک وضعیت پارادوکسیکال دوستی و دشمنی قرار می گیرند در جذابیت این قصه و جذب مخاطب نقش مهمی داشته است. آنها نه تنها به کاراکتر که به روح درام جان می بخشند و قصه ای را که شاید پیرنگی تکراری داشته باشد، در موقعیتی پرکشش بازتولید می کنند.

تجربه محمد علی محلوجیان نویسنده فیلمنامه فرات را هم نباید دست کم گرفت. او در ترسیم کشمکش های خانوادگی و طرح و بیان مسائل اخلاقی در درون مناسبات عاطفی، تبحر خوبی دارد و نویسندگی سریال هایی مثل «زیر تیغ» و «مثل هیچکس» گواه محکمی بر این مدعاست. از سوی دیگر و فارغ از سویه های اخلاقی و دینی قصه که در لایه های درونی آن پنهان است باید به برجستگی عنصر خانواده در این قصه هم توجه داشت. گرچه تضادها و دعواها در یک بستر خانوادگی رخ می دهد اما باز این کانون و کارکرد نهاد خانواده است که به حل مشکل و بازگشت آرامش کمک کند. دوستی هایی که به دشمنی و محبت هایی که به کینه بدل شده بار دیگر در زیر سایه بابرکت خانواده از جنگ و جدال به صلح و دوستی بدل می شود.

 در واقع شمایلی از خانواده سنتی و اصیل ایرانی که در عبور از رنج ها و بحران ها به سنگری مطمئن بدل می شود، از جمله مفاهیم ضمنی سریال فرات است که ردپای آن را در اغلب متن های محلوجیان می توان پی گرفت.

مازیار میری درباره پیام این سریال گفته بود: « ویژگی اصلی فرات این است که اگر آدم ها بپذیرند، اشتباه کرده اند و جرات عذرخواهی داشته باشند، خیلی از اتفاقات ناگوار رخ نمی دهد» پیامی که امروز به شدت به آن نیاز داریم و از خاصیت های بازپخش سریال ها در آی فیلم دعوت و تفکر دوباره به این پیام هاست. پیام «فرات» دوری از فراق و تفرقه و دعوت به وحدت و محبت است.

اکبر زنجانپور، حسن پورشیرازی، گوهر خیراندیش، فریبا جدی‌کار، حمید ابراهیمی، رامین راستاد، نفیسه روشن، شیوا ابراهیمی، روح‌الله کمانی، ناز آفرین کاظمی، سارا بهرامی و علی مرادی از جمله بازیگران این سریال هستند.

سید رضا صائمی

ه خ / س م