مروری بر ده فیلم برتر سینمای دفاع مقدس

هفته دفاع مقدس فرصتی است برای مرور برترین آثار سینمایی مرتبط با دفاع مقدس که به ویژه برای کسانی که آن دوران سخت را تجربه کرده اند بسیار خاطره انگیز هستند.

به گزارش آی فیلم، سینمای جنگ برای مردمی که طی هشت سال جنگ تحمیلی بدترین عذاب‌ها را متحمل شدند، همواره از مهم‌ترین ژانرهای سینمایی بوده است. در مطلب پیش رو به معرفی 10 فیلم برتر جنگی سینمای ایران پرداخته‌ایم که تماشایشان به هر علاقه‌مند سینما توصیه می شود.

 

فیلم پرواز در شب

کارگردان: رسول ملاقلی‌پور

نویسنده: رسول ملاقلی‌پور

بازیگران: فرج‌الله سلحشور، علی یعقوب‌زاده، تاج‌بخش فنائیان، جعفر دهقان، مصطفی لاجوردی، سید جواد هاشمی

سال اکران: 1365

خلاصه داستان: یک گردان از رزمنده‌های ایرانی در محاصره عراقی‌ها قرار می‌گیرند و ارتباطشان با مقر فرماندهی قطع می‌شود. چهار نفر از رزمندگان گردان داوطلب می‌شوند تا برای درخواست کمک خود را به قرارگاه برسانند. سه تن از آن‌ها کشته می‌شوند و یکی موفق می‌شود خود را به قرارگاه برساند. فرمانده گردان نیز به منظور تأمین آب برای سربازان زخمی و تشنه‌اش، محاصره دشمن را می‌شکند، اما سرانجام کشته می‌شود. قوای کمکی سر می‌رسند و پس از زدوخورد با دشمن بقیه افراد گردان نجات می‌یابند.

فیلم پرواز در شب سومین فیلم رسول ملاقلی پور و در ژانر جنگ و دفاع مقدس ساخته شده است. این فیلم در جشنواره فجر سال 1365 خوش درخشید و کاندیدای بهترین موسیقی متن (محمدرضا علیقلی) و کاندیدای بهترین فیلم‌نامه (رسول ملاقلی‌پور) شد و توانست لوح زرین بهترین فیلم برگزیده (رسول ملاقلی‌پور) و لوح زرین بهترین جلوه‌های ویژه (علی رستگار) را به دست آورد. این فیلم اولین تجربه تهیه‌کنندگی ملاقلی پور بود. خود رسول ملاقلی پور درباره این فیلم گفته: «پرواز در شب حاصل یک دوران تنهایی و خلوت من بود نسبت به گذشته‌ام و مرزی که من را به سینمای حرفه‌ای وارد می‌کرد. اینکه تابه‌حال چطور رفتم؟ چگونه بودم؟ اصلاً کی و کجا بودم؟ و حالا قرار است کجا بروم؟ مثل باک ماشینی که خالی است و پت‌پت می‌کند استارت که می‌زنی در حدود دو سه متر راه می‌رود. نیاز داشتم شارژ شوم و پرواز در شب من را شارژ کرد. باکم را پر کرد. سخت‌خویی بهم داد. با قهرمانانش گریه می‌کردم، می‌جنگیدم و گاه حتی به آن‌ها حسرت می‌خوردم.»

 

فیلم روبان قرمز

کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا

نویسنده: ابراهیم حاتمی‌کیا

بازیگران: پرویز پرستویی، رضا کیانیان، آزیتا حاجیان،

سال اکران: 1378

خلاصه داستان: محبوبه دختری جنگ‌زده از جنوب کشور که خانواده‌اش را در جریان جنگ از دست داده، پس از مدت‌ها به خانه‌ی پدری‌اش بازمی‌گردد. او در بدو ورودش به منطقه که حالا ویرانه‌ای بیش نیست، با مردی به نام داوود مواجه می‌شود که از زمان پایان جنگ تا هم‌اکنون مشغول پاک‌سازی مین‌های منطقه است. محبوبه در خانه‌اش تانکی را در زیر آوار پیدا می‌کند و تصمیم می‌گیرد آن را بفروشد. او به مردی افغان و تنها به نام جمعه که نگهبان گورستان تانک است پیشنهاد فروش تانک را می‌دهد. هم داوود و هم جمعه به محبوبه علاقه‌مند می‌شوند و رقابتی بین آن دو سر می‌گیرد. داوود اما عشق خود را برخلاف جمعه بروز نمی‌دهد. روزی براثر انفجار مین داوود زخمی می‌شود و جمعه او را به بیمارستان می‌برد و در برگشت محبوبه به عشق او نسبت به خودش پی می‌برد و زمانی که محبوبه و جمعه درگیر می‌شوند و تانک بدون سرنشین با خیمه‌ی داوود برخورد می‌کند، ناگهان چشمه‌ای از زمین می‌جوشد.

فیلم روبان قرمز فیلمی کم بازیگر و شخصی در کارنامه ابراهیم حاتمی‌کیاست و در عین‌حال از منحصر به‌فردترین آثار سینمای ایران در ژانر جنگ به شمار می‌آید. فیلم ادای دینی است به ژانر وسترن و درعین‌حال به‌خوبی از مؤلفه‌های ملی و ایرانی در بن‌مایه اثر بهره گرفته است. فیلم نمایش موفقی داشت و جوایز زیادی از جشنواره فجر دریافت کرد از جمله: سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بخش بین‌الملل (برای ابراهیم حاتمی‌کیا)، سیمرغ بلورین نقش اول زن بخش بین‌الملل (برای آزیتا حاجیان) و سیمرغ بلورین بهترین تدوین بخش مسابقه سینمای ایران (برای هایده صفی‌یاری).

 

فیلم کیمیا

کارگردان: احمدرضا درویش

نویسنده: احمدرضا درویش

بازیگران: خسرو شکیبایی، بیتا فرهی، رضا کیانیان، زهرا اویسی، محمودرضا ثانی، نادر رجب‌پور

تاریخ اکران: 1373

خلاصه داستان: در شروع تجاوز عراق به ایران، همسر رضا باردار است و باید فوراً جراحی شود. رضا او را به بیمارستان می‌رساند و خودش اسیر نیروهای دشمن می‌شود. همسر رضا در حین عمل جراحی جانش را از دست می‌دهد و شکوه پزشک جراح، فرزند رضا را از مرگ نجات می‌دهد. پس از گذشت نه سال، رضا از زندان‌های عراق آزاد می‌شود و متوجه می‌شود که همه خانواده‌اش را از دست داده است به‌جز فرزندش. به دنبال تنها بازمانده خود یعنی فرزندش می‌گردد. کیمیا، دختر رضا، با شکوه در مشهد زندگی می‌کند. مشکل اینجاست که شکوه کاملاً به کیمیا وابسته است...

کیمیا فیلمی لطیف و انسانی است که از جنگ به‌عنوان دستمایه نشان دادن عشق و زندگی استفاده می‌کند. فیلم، چهارمین تجربه فیلم‌سازی درویش است که به ساخت فیلم‌های بزرگ و پرهزینه در سینمای جنگ شهرت یافته بود. فیلم در سیزدهمین جشنواره فیلم فجر سال 1373 برنده جوایز متعدد شد. از جمله: برنده جایزه ویژه هیئت‌داوران، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول، برنده سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه و برنده سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری.

 

فیلم سرزمین خورشید

کارگردان: احمدرضا درویش

نویسنده: احمدرضا درویش

بازیگران: خسرو شکیبایی، گل‌چهره سجادیه، سعید پورصمیمی، محمود پاک‌نیت

سال اکران: 1375

خلاصه داستان: فیلم درباره محاصره بیمارستانی در خرمشهر توسط نیروهای عراقی است. با دستور محمد جهان‌آرا، پزشکان و مجروحان از بیمارستان خارج می‌شوند اما این خروج به کشته شدن و اسارت عده زیادی از آن‌ها منجر می‌شود. ماجرای این فیلم درباره نجات سرنشینان آمبولانس و عراقی اسیری است که همراه آن‌ها است. روایتی از راه پر فراز و نشیب دکتر کسرا به همراه امدادگری به نام هانیه و نوزادی که همراه آن‌ها است.

فیلم سرزمین خورشید پنجمین فیلم احمدرضا درویش، فیلمی پرهزینه و خوش‌ساخت در ژانر دفاع مقدس به شمار می‌آید. فیلم هم در گیشه موفق بود و هم توانست نظر منتقدان را جلب کند، همین‌طور برنده جوایز متعددی از جشنواره فیلم فجر شد. از جمله: سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن، برنده سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن، برنده سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس، برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌برداری، برنده سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری، سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه و سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیئت‌داوران.

 

فیلم سفر به چزابه

کارگردان: رسول ملاقلی‌پور

نویسنده: رسول ملاقلی‌پور

بازیگران: مسعود کرامتی، فرهاد اصلانی، سیامک انصاری، کیوان محمود نژاد، حبیب دهقان نسب

تاریخ اکران: 1374

خلاصه داستان: وحید در حال ساخت یک فیلم جنگی است، او از علی دوست آهنگسازش دعوت کرده قسمت‌هایی از فیلم که آماده‌شده را ببیند و برای آن آهنگی بسازد اما علی نمی‌تواند با فیلم ارتباط مناسبی پیدا کند، به همین خاطر برای آشنایی بیشتر با حال و هوای فیلم به همراه وحید به محل فیلم‌برداری می‌رود، اما ناگهان هر دو با رفتن به یکی از خاکریزهای ساخته شده، خود را در وسط سنگرهای واقعی جبهه، در منطقه‌ی چزابه می‌بینند. وحید از این اتفاق خوشحال است اما علی از بودن در این منطقه خطرناک راضی نیست و طاقت دیدن صحنه‌های واقعی جنگ و کشته شدن جوانان و سربازان را ندارد. وحید با دیدن بهروز، صمد، فرمانده حسن کاوه و مراد چلچراغ و مرتضی و بقیه هم‌رزمانش به کمک آن‌ها می‌رود، اما بالاخره آن‌ها به دوران حال و به محل فیلم‌برداری فیلم وحید برمی‌گردند اما با حال و هوا و ذهنیتی تازه درباره جنگ.

فیلم سفر به چزابه ساخته رسول ملاقلی‌پور یک فیلم جنگی ایرانی نهمین فیلم او به‌عنوان یک کارگردان باتجربه سینمای دفاع مقدس محسوب می‌شود. فیلم به عقیده بسیاری از منتقدان از بهترین فیلم‌های جنگ و دفاع مقدس به شمار می‌آید. قصه پیچیده و جذاب و کارگردانی و جلوه‌های ویژه درخشان فیلمی ماندگار در ژانر جنگ خلق کرده است.

 

فیلم لیلی با من است

کارگردان: کمال تبریزی

نویسنده: کمال تبریزی، رضا مقصودی

بازیگران: پرویز پرستویی، محمود عزیزی، شهره لرستانی، رحمان باقریان، مهدی فقیه

تاریخ اکران: ۱۳۷۴

خلاصه داستان: صادق مشکینی (با بازی پرویز پرستویی) که فیلم‌بردار تلویزیون است از جبهه و جنگ می‌ترسد، او برای اینکه بتواند از صندوق تلویزیون وام بگیرد تا خانهٔ نیمه‌کاره‌اش را تکمیل کند، باید برای فیلم‌برداری فیلمی مستند از اسرای عراقی به منطقهٔ جنگی برود. صادق شبانه وصیتی تنظیم می‌کند و فردا صبح به همراه آقای کمالی (محمود عزیزی) عازم منطقه می‌شود و صادق برای اینکه پایش به جبهه و منطقهٔ جنگی و خط مقدم نرسد، حوادث عجیب‌وغریبی رقم می‌زند…

لیلی با من است اولین فیلم دفاع مقدس است که با چاشنی طنز ساخته شد و از سوی منتقدان تقریباً بهترین فیلم طنز ایرانی با موضوع جنگ به شمار می‌آید. کمال تبریزی فیلمی ساده اما جذاب ساخت که فیلم‌نامه دقیق و هوشمندانه و بازی درخشان پرویز پرستویی آن را هنوز هم در ذهن مخاطبان ماندگار کرده است.

 

فیلم دیده‌بان

کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا

نویسنده: ابراهیم حاتمی‌کیا

بازیگران: مهرداد سلیمانی، علیرضا حیدری، غلامرضا علی‌اکبری، اصغر پورهاجریان، اسماعیل سلطانیان، سعید جوانشیر

سال اکران: 1367

خلاصه داستان: ارتباط خط کمین با نیروهای خودی توسط نیروهای عراقی قطع شده و احتمال سقوط منطقه بسیار زیاد است. مقاومت نیروها در برابر دشمن و حفظ خط به وجود دیده‌بان جهت هدایت آتش سنگین احتیاج دارد. عارفی برای پیوستن به خط کمین و انجام مأموریت دیده‌بانی باید از مسیری عبور کند که زیر آتش شدید توپخانه عراقی‌ها قرار دارد.

دیده‌بان دومین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا و سکوی پرتاب او در سینمای ایران به حساب می‌آید. فیلمی واقع‌گرایانه و داستان‌گو که با وجود نقایصی در ساخت، موسیقی و جلوه‌های ویژه از مهم‌ترین فیلم‌های سینمای جنگ محسوب می‌شود. تلاش موفق حاتمی کیا برای هم‌نشینی معنا و داستان از مهم‌ترین دلایل ماندگاری فیلم دیده‌بان در سینمای ایران بوده است. فیلم دیده‌بان در هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر برنده جایزه ویژه هیئت‌داوران بهترین کارگردانی و برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم (بخش فیلم‌های اول و دوم) شد.

 

فیلم شیار 143

کارگردان: نرگس آبیار

نویسنده: نرگس آبیار

بازیگران: مریلا زارعی، مهران احمدی، گلاره عباسی، جواد عزتی

سال اکران: 1393

خلاصه داستان: پسری جوان که به جبهه رفته مفقودالاثر است. مادر او (با بازی مریلا زارعی) در نبود پسرش روزهای سختی را می‌گذراند و منتظر است او روزی از جبهه بازگردد در حالی که نمی‌داند پسرش اسیر شده یا در جنگ کشته شده‌است.

فیلم شیار ۱۴۳ دومین فیلم نرگس آبیار در مقام کارگردان و به‌نوعی همراه با گیلانه ساخته رخشان بنی اعتماد از بهترین فیلم‌های جنگی یک فیلم‌ساز زن در سینمای ایران به حساب می‌آید. فیلم مورد استقبال طیف‌های مختلف تماشاگران قرار گرفت و علاوه بر دریافت چند جایزه از جشنواره فیلم فجر در بیش از ۳۰ جشنواره بین‌المللی حضور یافت و ۱۶ جایزه بین‌المللی کسب کرد.

 

فیلم ویلایی‌ها

کارگردان: منیر قیدی

نویسنده: منیر قیدی، ارسلان امیری

بازیگران: طناز طباطبایی، پریناز ایزدیار، آناهیتا افشار، علی شادمان، صابر ابر، ثریا قاسمی

سال اکران: 1396

خلاصه داستان: فیلم قصه خانواده‌های فرماندهان سپاه و ارتش در سال ۱۳۶۵ است. عزیز زن ۵۰ ساله‌ای است که همراه با نوه‌هایش وارد مجموعه ویلاهای مسکونی این فرماندهان می‌شود. الیاس نیز راننده بسیجی است که هر وقت وارد مجموعه می‌شود همه نگران این می‌شوند که شاید خبر شهادت یکی از فرماندهان را بدهد. پس از مدتی سیما که عروس عزیز است از تهران می‌آید تا بچه‌های خود را به خارج از کشور ببرد.

فیلم ویلایی‌ها برای اولین بار در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست جوایزی از جمله جایزه استعداد بهترین فیلم اولی را کسب کند.

 

 فیلم باشو غریبه کوچک

کارگردان: بهرام بیضایی

نویسنده: بهرام بیضایی

بازیگران: سوسن تسلیمی، عدنان عفراویان، پرویز پورحسینی، اکبر دودکار، فرخ‌لقا هوشمند، رضا هوشمند

سال ساخت: 1364

خلاصه داستان: در یکی از بمباران‌های جنوب ایران در جریان جنگ ایران و عراق پسرکی به نام «باشو»، که ویرانی خانه و خانواده خود را به‌چشم دیده، خود را به پشتِ کامیونی می‌اندازد و در آن خوابش می‌برد و هنگامی که چشم می‌گشاید کامیون به شمال ایران رسیده‌ است. او از ترس انفجارهایی که برای عملیات راه‌سازی است می‌گریزد و در آن سوی بیشه به شالیزارِ زنی به نامِ «نایی» می‌رسد که با دو فرزندش و در غیاب شوهر زندگی و کار می‌کند. نایی به باشو نان و آب می‌دهد و می‌کوشد بداند کیست و زبانش را بفهمد.

فیلم باشو غریبه کوچک که توسط کانون پرورش فکری تهیه شده است روایتی متفاوت از آثار جنگ ارائه می‌دهد که اصلا در میدان جنگ نمی‌گذرد و فرسنگ‌ها دور از آن است. بیضایی در گفتگویی با ماهنامهٔ فیلم دربارهٔ چگونگی شکل‌گیری ایده اولیه فیلم می‌گوید که در جریان سالهای جنگ، هرگاه به شمال کشور سفر می‌کرده و پناهندگان و مهاجران جنگی را که از جنوب کشور بدان‌جا مهاجرت کرده بودند، می‌دیده؛ از خود می‌پرسیده که اولین جنوبی که به شمال آمده، چه احساسی داشته، چه افکاری در ذهن او گذشته، چگونه حرفهایش را به دیگران منتقل کرده و چطور با آن محیط سازش پیدا کرده‌است؟

باشو، غریبه‌ی کوچک از ستوده‌ترین فیلم‌های ایرانی بوده است. فرّخ غفّاری و والتر شوبرت و آرونا واسودف و محمّدرضا شجریان و آیدین آغداشلو و بهاءالدّین خرّمشاهی فیلم را ستوده‌اند، و مسعود فراستی تسلّطِ تکنیکی بیضایی را در انتقال حسّ مهر آفرین کرده. احمد کامیابی مسک به یاد آورده که در نمایشش در پاریس تماشاگران با چشمان اشکبار از تالار بیرون می‌آمده‌اند چندان که مسئولان سینما برای تماشاگران این فیلم دستمال اختصاص داده بودند. باشو هم‌زمان با رقصنده با گرگ‌ها در سینمایی در رُم به نمایش درآمد و فروشش «به مراتب بیش از آن فیلم پرسروصدای برندهٔ چند جایزهٔ اسکار بود.»

ب س/ ا ز

بیشتر بخوانید: 

ناگفته‌های فرهاد اصلانی از سفر به چزابه

دهقان‌نسب: «سفر به چزابه» اولین همکاری من با مرحوم ملاقلی‌پور بود

نمایش شیار143 در مادرید

پرواز در شب و مضامین عاشورا

اتفاقی دردناک در روبان قرمز