ناگفته‌های بیژن بیرنگ از «همسران»

"بیژن بیرنگ" در این گفت‌وگو در مورد راز موفقیت سریال‌هایش همچون «همسران» و «خانه سبز»می‌گوید.

به گزارش آی‌فیلم به نقل از موج، همکاری "بیژن بیرنگ" و مرحوم "مسعود رسام" منتج به ساخت آثاری شاخص و خاطره انگیز همچون «محله برو بیا»، «محله بهداشت»، «دنیای شیرین»، «چاق و لاغر»، «علی و غول جنگل»، «خانه ما» و «دنیای شیرین دریا» در ژانر کودک و نوجوان شده است. این دو البته در اوایل دهه هفتاد به ساخت ملودرام های اجتماعی و کمدی فانتزی روی آوردند که حاصلش مجموعه هایی همچون «همسران»، «خانه سبز»، «تولدی دیگر»، «این خانه دور است» و «سرزمین سبز» بود. در این میان اما، سریال «همسران» جایگاهی ویژه را در کارنامه هنری "بیرنگ" و "رسام" و به خصوص بیرنگ به عنوان نویسنده این مجموعه دارد. «همسران» یک سریال پیشرو و متمایز بود در سال های ابتدایی دهه 70 که همچنان برای نسل های مختلف جذاب و متفاوت به نظر می رسد. 

شبکه آی فیلم این روزها سریال «همسران» را بر روی آنتن خود دارد. به همین مناسبت، پای صحبت های "بیژن بیرنگ" به عنوان نویسنده، تهیه کننده و کارگردان این مجموعه نمایشی جذاب نشستیم. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید:

آیا شما و مرحوم "مسعود رسام" پیش بینی می کردید که سریال «همسران» با چنین استقبالی از سوی مخاطبان روبرو شود؟

در ابتدا که اصلا چنین تصوری را نداشتیم و فکر نمی کردیم که سریال تا این حد بگیرد. البته ما یک فرمول کلی را که باعث جذب مخاطب و ماندگار شدن یک سریال می شود رعایت کردیم. منظورم در نظر گرفتن خواست و سلیقه بیننده و احترام به آن است. ما در «همسران» با مخاطب خود روراست بودیم، به او احترام می گذاشتیم و سلیقه اش را هم لحاظ می کردیم. مخاطب هم باهوش است و خیلی خوب این احترام را استنباط می کند و به طور طبیعی، یک رابطه متقابل و دو سویه برقرار می شود.

سریال «همسران» به نوعی پایه گذار یک اتفاق ویژه در ساخت مجموعه های آپارتمانی در تلویزیون هم بود و ثابت کرد که در یک لوکیشن ثابت کوچک و با چهار بازیگر اصلی هم می توان یک اثر جذاب و ماندگار ساخت. چگونه به چنین ساختاری برای سریال رسیدید؟

چنین ساختاری سال ها بود که در خارج از ایران اجرا می شد و اتفاقا بسیار هم پربیننده بود. کمدی سیت کام کمدی موقعیت  (situation comedy) در همه دنیا مخاطبان خاص خودش را دارد. این نوع سریال ها در چند لوکیشن محدود ساخته می شوند و روایت تعاملات مثلا چند همسایه یا چند زوج با یکدیگر، محور اصلی قصه را شکل می دهد. بیشتر بار کمدی هم بر موقعیت کلامی است. به عنوان نویسنده سریال «همسران» احساس کردم که می شود چنین فرمولی را در تلویزیون خودمان پیاده و اجرا کرد. البته تلاش کردم که نگاهم صرفا به خلق موقعیت های کمیک نباشد و به مسائلی مثل معضلات اجتماعی یا روابط شخصی و جمعی میان آدم ها هم توجه کنم. به عبارت دیگر، تلاش کردم که فقط یک الگوبرداری نداشته باشم بلکه چیزهایی از فرهنگ و ارزش های خودمان را هم به کار اضافه کنم.

چه شد که با وجود سال ها فعالیت در حوزه کودک و نوجوان با سریال «همسران» به حیطه اجتماعی اجتماعی ورود کردید و به نوعی در این ژانر هم ماندگار شدید؟

درست است که من و مرحوم "رسام" با ژانر کودک شروع کردیم اما دغدغه های دیگری هم داشتیم. روی ژانر خاصی هم تعصب نداشتیم که فقط در آن حوزه کار کنیم. دوست داشتیم برای همه گروه های سنی کار بسازیم و حرف خودمان را بزنیم. سریال «همسران» هم بهانه ای بود تا دغدغه هایمان را در حیطه مسائل اجتماعی و روان شناسی با مخاطب به اشتراک بگذاریم.

ترکیب "فردوس کاویانی"، "مهرانه مهین ترابی"، "فرهاد جم" و "الهام پاوه نژاد" به عنوان دو زوج و همسایه خیلی خوب از آب درآمده و به اصطلاح جاافتاده بود. چطور به چنین ترکیب مناسبی رسیدید؟

نقش "کمال" را از ابتدا قرار نبود آقای "فردوس کاویانی" بازی کند. بازیگران سایر نقش ها هم افراد دیگری بودند. قرار بود همان دوستی که سریال را کارگردانی می کند ایفاگر نقش "کمال" هم باشد. تصویربرداری را هم شروع کردیم اما خروجی کار، باب طبع من و مرحوم "رسام" نبود. به همین دلیل، به آن دوست پیشنهاد کردیم که شما یا کارگردانی سریال را برعهده بگیر یا بازیگر نقش "کمال" باش. ایشان نپذیرفت و خودمان کار را دست گرفتیم. اینگونه شد که آقای "کاویانی" به جمع بازیگران اضافه شد. با خانم "مهرانه مهین ترابی" که از قبل آشنایی داشتیم و "فرهاد جم" و "الهام پاوه نژاد" هم به عنوان دو چهره جوان و ناشناخته اما مستعد به سریال اضافه شدند و کار با قالب جدید کلید خورد و جلو رفتیم.

چه مدت درگیر ساخت سریال «همسران» بودید؟

تقریبا یک سال.

سریال «همسران» به شکل هفتگی ضبط و پخش می شد. چگونه با این فشردگی و کمبود وقت، هر هفته کار را به پخش می رساندید؟

راستش فرآیند تولید «همسران» در زمان خودش یک نوآوری و اتفاق ویژه بود. کار خیلی سختی بود اما به دلیل بازخوردی که از مخاطبان می گرفتیم، برایمان شیرین به نظر می رسید. حتی گاهی پیش می آمد که شب ها تا صبح کار می کردیم و اصلا نمی خوابیدیم. من قصه یک قسمت را می نوشتم و در عرض سه چهار روز تصویربرداری داشتیم و بعد هم یک روزه کارهای فنی مثل تدوین و مونتاژ انجام می شد و سریال می رفت برای پخش. تا قبل از «همسران»، چنین رویه‌ای را برای ساخت یک سریال نداشتیم. برای بار اول بود که یک سریال در تلویزیون به شکل هفتگی ضبط و پخش می شد.

اطلاع دارید که سریال «همسران» در حال پخش از شبکه آی فیلم است؟

بله، در جریان هستم. فکر می کنم آی فیلم قبلا «همسران» را بازپخش کرده بود.

خودتان مخاطب آی فیلم هستید؟

آی فیلم را در بین شبکه های ایرانی دوست دارم و اگر در خانه باشم به تماشای سریال‌هایش می‌نشینم. یک درخواست هم دارم. آی‌فیلم تا به امروز سریال‌های «همسران» و «خانه سبز» را بازپخش کرده اما هیچ گاه مجموعه «سرزمین سبز» را نمایش نداده است. این مسئله همیشه برایم سوال بوده است. ای کاش آی‌فیلم ابتدا «خانه سبز» را پخش کند و پشت سرش و بدون وقفه، «سرزمین سبز» را هم روی آنتن ببرد.

این روزها به چه کاری مشغول هستید؟

هیچ، سال‌هاست که کار نمی‌کنم. خودم هم دلیلش را نمی‌دانم. همیشه هم می‌گویند همه چیز درست می‌شود. دعوت می‌کنند و پیشنهاد کار می‌دهند اما هر چه منتظر می‌شوم خبری نمی‌شود و هیچ اتفاقی نمی‌افتد. من هم عادت کرده‌ام و اعتراضی ندارم.

بیشتر بخوانید

• سکانسی از سریال «همسران» در «یادمانه»

• ماجرای تشکر از خانواده رجبی چه بود؟

• بقایی: هنوز هم مردم مرا با «همسران» به یاد می‌آورند

• مروری بر آثار کمال «همسران»

م ن/ س م