اختصاصی: ارباب و رعیت‌های تلویزیون

 روایت روابط رعیت و اربابی از جمله داستان‌هایی‌ست که بارها و بارها سوژه سازندگان فیلم‌های و سریال‌ها شده و استقبال مخاطبان در سنین و دوره‌های مختلف نشان از جذابیت این آثار دارند. در میان این آثار بعضی  گاه تا چندین دهه در یادها مانده و عنوان ماندگار و خاطره‌انگیز را یدک می‌کشد و بعضی شاید به ماندگاری گروه اول نباشند اما در زمان پخش مخاطبان زیادی را با خود همراه می‌کند. 

از نگاه عامیانه درام‌های عاشقانه میان یک شخص فقیر و یک صاحب منصب و ثروت، در رتبه اول داستان‌های پرمخاطب هستند اما از لحاظ کیفی چگونی روایت و آگاهی کارگردان، بازیگران، نویسنده و سایر عوامل پروژه حلقه‌هایی هستند که زنجیره ماندگاری یک اثر را می‌سازند. 

در گزارشی اجمالی به بررسی سه مجموعه تلویزیونی می‌پردازیم که از جمله ماندگارترین آثار تلویزیونی با موضوع روابط ارباب و رعیتی هستند. 

1- «پس از باران»

«پس از باران» مجموعه‌ای تلویزیونی به کارگردانی سعید سلطانی است که در ۴۰ قسمت در سال ۱۳۷۹  در فضای گیلان مقابل دوربین رفت و نگاهی به تاریخ ایران در دوران رضا شاه است.

این مجموعه  روایتی انسانی از روابط ارباب و رعیتی بود. این سریال با موضوع قراردادن زندگی خانواده یک ارباب و حضور دختری با عنوان همسر دوم ارباب، به نمایش شرایط جدید و مخالفت‌های خانواده ارباب «همسر اول» و عواقب و عوارض چنین حضوری می‌پرداخت.در این سریال عشق همراه با ارباب بودن، و مظلومیت زنان دوم اربابان و قدرت اربابان و خان‌ها را در گذشته می‌توان دید. این سریال روایتی از دوران زندگی در زمان رضا شاه پهلویست و مشکلاتی که مردم متحمل می‌شدند.

این سریال با فلاش‌بک و زمان‌های تودرتو بود. اتفاقاتی که در ذهن شخصیت‌ها به محض یادآوری برای مخاطب به نمایش درمی‌آمد. بازی خوب بازیگران توانست در آن زمان سریال را تا اندازه‌ای قابل قبول جلوه دهد، هرچندکه برقراری پیوندها بین اتفاقاتی که در گذشته رخ می‌داد و وقایعی که در زمان حال می‌گذشت، برای مخاطب کمی دشوار بود.

نکته مهم در این مجموعه شخصیت ارباب است . همان مرد بی گناه دو زنه که بر خلاف میل خود و به اصرار همسرش زن دوم گرفته. این مرد، بیگناه‌ترین فرد این مجموعه‌است. اگر هم‌سایه به سایه، زن دوم فراری را تعقیب می‌کند در حقیقت برای نجات جان او از دست برادر بیرحم زن اول است و اصلاً قصد آزار او را ندارد.

س از باران بیش از هر چیز روایت رنج زنان بود و سرگذشت شخصیت‌های زن ماجرا؛ زنانی که هر یک به نوبه‌ای مورد ظلم نظام مردسالار اطرافشان قرار می‌گرفتند و زندگی‌شان تحت‌الشعاع قرار می‌گرفت. شهربانو، شخصیت اصلی و محوری داستان (با بازی مرجان محتشم) دختری روستایی بود که به دلیل فرزنددار نشدن همسر اول ارباب (کتایون ریاحی) بالاجبار به عقد او درمی‌آمد و عنوان خانم کوچیک می‌گرفت. با این حال زندگی شهربانو در دوران بعد از ازدواجش با ارباب هیچ سنخیتی با عنوانش که عموما توقع نازپروردگی و عزیزکردگی از جانب همسر می‌رود، نداشت و این زن دوم در گوشه‌ای دور از دیگران و نزدیک به محل سکونت خدمتکاران سکنا داده شد.

فیلمنامه پس از باران درامی دارد که بحق قابل تحسین است. چینش درست سرنخ‌ها و روایت روان داستانی نکته قوت این مجموعه است. این سریال ترکیبی از شخصیت‌های مثبت و منفی را در کنار هم دارد و جالب این‌جاست که هر دو طیف شخصیت‌ها را می‌توان به تمامی درک کرد و حتی به انتخاب غلطشان حق داد. شخصیت‌های منفی مجموعه (که تا مدت‌ها سایه منفور بودن شخصیت بر سر بازیگرانشان هم ماند و عموما بعد از این مجموعه هم نقش‌هایی منفی به آنها پیشنهاد می‌شد) نه تیپ و شمایلی بدجنس و کاراکترگونه از شخصیت‌های منفی که کاملا واقعی و قابل درک بودند و دلایلی برای بدی کردن داشتند.

2- گذر از رنج‌ها

«گذر از رنج‌ها» عنوان مجموعه درام تلویزیونی تاریخی، اجتماعی، سیاسی و داستانی به کارگردانی فریدون حسن پور است که در سال ۱۳۹۳ خورشیدی در ۳۶ قسمت پخش گردید. در این مجموعه تلویزیونی بازیگرانی مثل شیوا طاهری، بیژن امکانیان، بابک حمیدیان، پیام دهکردی، جعفر دهقان و مهران رجبی نقش‌های مهم را بازی کرده‌اند.

 این مجموعه تلویزیونی قصه زندگی بانوی رعیتی به اسم دنیا را از هنگام میلاد تا درگذشت حکایت می‌کند. این مجموعه درام تاریخی است و در آن داستان زندگی دنیا از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۶۹ به نمایش درآمده است. در این داستان به تغییرات سیاسی ایران هم توجه گردیده است. فیلمنامه این مجموعه را فریدون حسن‌پور نوشته و نگارش آن تقریباً ۳ سال طول کشیده است. قهرمان قصه مجموعه «گذر از رنج‌ها» یک زن است که با رنج‌های زندگی مقابله می‌کند. در این این مجموعه به ماجراهای خان‌ها و رعیت‌ها توجه می‌شود و این‌که چنین رویدادهایی باعث شد تا آگاهی مردم نسبت به مشکلات روز بیشتر گردد.

داستان کل زندگی دنیا را در بر میگیرد.از قبل از به دنیا امدن تا زمان مرگ .مادرش در بدترین شرایط زایمان میکند و همان موقع از دنیا میرود. او میماند و یک پدر که وضع مالی خوبی هم ندارد.در جوانی مجبور میشود در خانه یک مهندس کارگری کند. درست موقعی که باسواد میشود و به معلم روستا علاقه مند میشود وادارش میکنند به عقد پسر خان در بیاید و برای او پسر به دنیا بیاورد.با مرگ پسر خان شرایط عوض میشود. او بالاخره به پسر مورد علاقه‌اش میرسد. همسرش درگیر بیماری لاعلاجی میشود و خیلی زود هم می‌میرد.

3- بانوی عمارت

بانوی عمارت یک مجموعه تلویزیونی ایرانی به تهیه‌کنندگی مجید مولایی، کارگردانی عزیزالله حمیدنژاد و به قلم احسان جوانمرد؛ محصول سال ۱۳۹۶-۹۷ صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است.

این مجموعه ملودرام عاشقانه‌ای را در مقطعی از تاریخ دوران قاجار روایت می‌کند که در این بستر به مهم‌ترین حادثه سیاسی آن زمان یعنی ترور ناصرالدین شاه توسط میرزا رضا کرمانی هم پرداخته می‌شود.

تجربه آثار سینمایی و تلویزیونی نشان داده که هرگاه مخاطب با آنچه مطابق آداب و رسوم خود است مواجه شود، به راحتی با آن همراه میشود و برای او از جذابیت بیشتری برخوردار است، از این رو نویسندگان و کارگردانان محترم اگر در آثار خود همراهی با فرهنگ مخاطب را لحاظ نمایند این مسئله بر اشتیاق مخاطبان می افزاید، از این رو سریال بانوی عمارت را میتوان به همین جهات جذاب و سرگرم کننده دانست.

س ح / س م