«رویای آهنی»، تاریخ مصور راه‌آهن ایران

فیلم مستند «رویای آهنی» به کارگردانی یاسر طالبی که در دهمین جشنواره «سینماحقیقت» حضور دارد، به تاریخچه راه‌آهن سراسری ایران و نقش آن در جنگ دوم جهانی و پیروزی متفقین می‌پردازد.

یاسر طالبی درباره موضوع و روند تولید مستند «رویای آهنی» گفت: در این فیلم نقش راه‌آهن سراسری ایران در پیروزی متفقین بر آلمان هیتلری را خواهیم فهمید؛ موضوعی که بسیاری از مردم دنیا از آن اطلاعی ندارند و ما سعی کردیم بر اساس پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای و منابع آلمانی و دانمارکی به این اطلاعات دست پیدا کنیم. در واقع «رویای آهنی» با بهره‌گیری از مستندات تاریخی، چگونگی ساخته شدن راه‌آهن ایران و سیر تکامل مهندسی ساخت و تاثیر راه‌آهن ایران بر آینده جنگ جهانی دوم و ایران را بررسی می‌کند.

وی افزود: در هیچ یک از منابع تصویری به شکل مستند به نقش تعیین‌کننده راه‌آهن ایران در پیروزی متفقین که چرچیل آن را پل پیروزی نامیده بود، اشاره‌ای نشده که همین مساله باعث شد در مستند «رویای آهنی» نگاهی ویژه به این موضوع داشته باشیم. به قول فرماندهان متفقین «اگر راه‌آهن سراسری ایران نبود شاید نقشه جهان شکل دیگری به خود می‌گرفت.»

کارگردان «رویای آهنی» اظهار کرد: داستان راه‌آهن سراسری برای مردم شمال ایران به ویژه ساکنان کنار خط آهن پر از معما و پرسش است به همین دلیل سعی کردیم در کنار آن جذابیت‌ها برای نخستین بار دست روی همان معماها بگذاریم. برای این کار هم تهیه‌کننده با کمپانی دانمارکی کامپساکس وارد مذاکره شد تا فیلم‌هایی از آن زمان را به دست بیاوریم. البته اکنون دانشگاه کامپساکس وجود دارد و فعال است. همان‌طور که ما به دنبال مسائلی از پیشینه راه‌آهن هستیم، آن‌ها هم مایل بودند بدانند راه‌آهن شمال ایران امروز چه وضعیتی دارد.

کارگردان «رویای آهنی» تأکید کرد: در این فیلم برخی ابهامات و گره های موجود درباره روند ساخت راه آهن سراسری ایران و تأثیرگذاری آن در پیروزی متفقین بر آلمان نازی، پاسخ داده می شود. کامپساکس یک شرکت قدرتمند در ساخت راه‌آهن‌ بود. چند مهندس نخبه از جمله «لادیسلاو فون رابسویچ» در این کمپانی کار می‌کردند که برای ساخت راه‌آهن به سوادکوه آمدند. ربچه‌ویچ اهل اتریش بود و روش تونل زنی «NATM» را در ایران اجرا کرد. تمام مسیر تونل‌های راه‌آهن را نعل‌اسبی کار کرد. در مستند در این باره توضیح دادیم که چرا او این روش را انتخاب کرد. جالب است که او نخستین ساکن منطقه ورسک بود. خانه‌ای که ساخت و در آن زندگی می‌کرد هنوز هم وجود دارد. او مهندسی خوش‌ذوق بود که نقاشی‌های زیادی از پل ورسک در فصول مختلف و مراحل ساخت کشید که خوشبختانه ما به این نقاشی‌ها هم دسترسی پیدا کردیم و در مستند از آن‌ها بهره گرفتیم.

طالبی در پایان صحبت‌هایش گفت: داستان جنگ جهانی دوم همیشه برای غربی‌ها جذاب است و دوست دارند بدانند رموز شکست نازی چه بود. حالا ما روی جای حساس انگشت گذاشتیم. موضوعی که در کتاب‌ها و مقالاتی که درباره متفقین نوشته شده کمتر به آن اشاره شد، نقش ایران در پیروزی متفقین است. پهلوی اول با آلمان و هیتلر همراه بود و رویایی داشت که به واقعیت بدل نشد و درنهایت راه‌آهنی که با پول مردم ایران ساخته شد علیه خودشان استفاده شد. این موضوع خیلی برای من جذاب بود و دوست دارم آن مخاطبان را نیز همراه کنم زیرا سعی کردیم روایت درستی از تاریخ داشته باشیم.

مستند ۵۲ دقیقه ای «رویای آهنی» به تهیه کنندگی میترا روحی منش و در شبکه مازندران و به سفارش مرکز سیمای استان‌ها تهیه شده است.

در خلاصه داستان مستند «رویای آهنی» آمده است: «زمانی که خط آهن شمال-جنوب ایران در سال ۱۳۱۷ افتتاح شد، تنها گوشه‌ای از جنوب غربی خاورمیانه را تغییر نداد، بلکه دنیا را متحول کرد و به پُل پیروزی متفقین بر آلمان نازی لقب گرفت».

ب س / س م